Người Huế nhẹ nhàng là thế nhưng lại thực cầu kỳ trong cách ăn uống. Có lẽ bởi mảnh đất kinh kỳ nay tuy không còn là một trung tâm kinh tế - chính trị hàng đầu đất nước nữa nhưng Huế nay vẫn duy trì bóng dáng xưa cũ của một triều đại với lối sống của một thời vàng son.
Huế là một mảnh đất được khai phá muộn, dân thập phương hội tụ theo chúa Nguyễn vào nam lập nghiệp, vì thế mà món ăn ở Huế cũng thực phong phú, hội tụ tinh hoa của các vùng miền mà thành món ăn mang hương vị, bản sắc riêng rất độc đáo của địa phương.
Món Huế vừa có sang trọng, cao lương mỹ vị, vừa có mộc mạc nhưng do khéo tay, lại cầu kỳ trong chế biến, cách thức nấu mà trở thành món ăn thi vị, khó cưỡng.
Ẩm thực Huế cấu thành từ các món ăn chay, ăn ngự thiện và dân dã. Huế từng có một thời gian dài của thời đại vua chúa Nguyễn, khi mà Phật Giáo là quốc giáo, cả một tầng lớp quý tộc ăn chay vì thế mà món chay ở Huế rất phong phú. Các món chay được làm cầu kỳ và ngon không kém các món mặn. Đối với các gia đình Phật tử ở Huế thì mời bạn bè một bữa cơm chay ẩn chứa biết bao nhiêu thịnh tình.
Ở nông thôn, bữa ăn thường ngày đơn giản hơn với cua đồng, cá ruộng, rau vườn nhưng mỗi độ lễ tết hay giỗ chạp người Huế vẫn có thể chế biến ra những món ăn tinh xảo, cầu kỳ không thua kém bất cứ món ăn nào chốn cung đình.
Thực đơn ngự thiện có trên vài trăm món thuộc hàng cao lương mỹ vị, được chuẩn bị công phu, tỉ mỉ; các món ăn dân dã phổ biến trong đời sống phong phú hơn nhưng không kém phần khéo léo, quyễn rũ với sắc, vị, hương đầy đủ. Có ai biết rằng, cả nước có khoảng 3.000 món ăn các loại thì đã có trên 1.700 món ăn nấu theo lối Huế chứ?
Người Huế thích ăn bằng mắt, cốt là ăn lấy hương lấy hoa. Đúng như vậy đấy, đến Huế không ít người từng “than thở” về chiếc bánh bèo nhỏ xíu như muốn tan ngay đầu lưỡi, chiếc bánh nậm mỏng như cánh ve, tô bánh canh Nam Phổ bày biện như bức tranh nhiều màu sắc hay món chè bắp cồn Hến mát lịm mà ngát hương,…
Dường như qua những bàn tay khéo léo của người phụ nữ Huế, những món ăn như được thổi hồn, gửi gắm những tâm tình của Huế. Dù là cao lương mỹ vị, hay dân dã đơn sơ thì món Huế đều làm người ta nhớ mãi cái hương vị đặc trưng khó quên ấy.
Ở Huế, ăn uống cũng là một loại hình văn hóa. Cách ăn uống đã hằn sâu vào tâm khảm mỗi người con đất Huế. Có lẽ đối với những người du khách mới đến Huế thì sẽ thấy người Huế thật cầu kỳ, nhưng người Huế mà, ăn theo lối Huế đã là chuyện rất thường tình rồi, không kiểu cách, không điệu bộ, cứ như thể từ trong xương, trong máu vậy. Hay như món bánh canh Nam Phổ kia, khi mà ẩm thực dân gian đã lên quán, lên phố thì bánh canh Nam Phổ vẫn cứ là hình ảnh của một gánh hàng rong.
Gánh hàng có có một mẹt gia vị gần chục loại như bột ngọt, muối, mắm ớt, tương ớt, ớt thái lát, hại tiêu, hành lá,… đựng trong các bát nhỏ. Mỗi khi người bán mở nắp vung nồi bánh cánh, dùng muôi múc bánh cho khách, chút gia vị hòa vào mà dậy một mùi thơm thanh nhẹ khó cưỡng.
Vậy mà không phải muốn ăn là có đâu nhé, những ai lỡ phải lòng món bánh canh Nam Phổ phải biết săn đón đúng lúc mới có ăn, nếu chậm thì sẽ hết; người sành ăn phải đứng chờ sẵn ngoài đường để chờ và “săn” được O bánh canh vào mỗi buổi chiều.
Cùng với hàng ngàn món ăn trong bữa cơm gia đình, Huế còn có những món ăn đặc sản phải kể đến như Bún bò giò heo, nổi tiếng nhất là bón Gia Hội, chợ Tuần; các loại bánh mặn, ngọt như bánh khoái Đông Ba, bánh bèo Ngự bình, bánh ướt thịt nướng Kim Lòng,… và sẽ là lỗi thiếu sót của bạn nếu đến Huế mà không thưởng thức các món chay xứ Huế với hơn 125 món chay, đặc biệt hấp dẫn chính là món cơm sen cầu kỳ, thơm ngọt luôn vấn vương trong lòng người thực khách.
