I. Quy Định Chung: Khi Nào Bắt Buộc Kích Hoạt Đèn Chiếu Sáng Trên Xe?
Trước khi đi sâu vào từng loại đèn, điều kiện tiên quyết mà mọi bác tài phải nằm lòng là những thời điểm mà việc bật đèn chiếu sáng là
bắt buộc.
- Khung Giờ Cố Định: Theo quy định tại Điều 27 của Luật Giao thông đường bộ năm 2008 (và các văn bản hướng dẫn), người điều khiển phương tiện ô tô phải bật đèn chiếu sáng (tối thiểu là đèn demi hoặc đèn cos) trong khoảng thời gian từ 19 giờ ngày hôm trước đến 05 giờ ngày hôm sau. Đây là quy tắc bất di bất dịch, không phụ thuộc vào độ sáng của môi trường xung quanh.
- Tầm Nhìn Bị Giới Hạn Nghiêm Trọng: Ngoài khung giờ trên, vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày, nếu điều kiện thời tiết gây cản trở tầm nhìn (như sương mù dày đặc, mưa lớn, khói bụi cuốn theo gió, hoặc có bão cát), việc kích hoạt đèn chiếu sáng là bắt buộc. Điều này nhằm tăng cường khả năng nhận diện xe của bạn đối với các phương tiện khác.
- Di chuyển Trong Hầm Đường Bộ: Để đảm bảo an toàn tối đa trong môi trường thiếu sáng và hạn chế tầm nhìn của đường hầm, việc bật đèn chiếu sáng là quy định bắt buộc đối với mọi phương tiện.
Mức Phạt Vi Phạm: Hành vi không bật đèn đúng thời gian hoặc trong điều kiện bắt buộc như trên sẽ bị xử phạt theo
Nghị định 100/2019/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 123/2021/NĐ-CP). Mức phạt tiền áp dụng là
từ 800.000 đồng đến 1.000.000 đồng.
II. Hệ Thống Đèn Chiếu Sáng Phía Trước
Nhóm đèn này giữ vai trò trọng yếu, tác động trực tiếp đến tầm nhìn của người lái và sự an toàn của các phương tiện đối diện. Sử dụng không đúng cách có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng và bị xử phạt nặng.
1. Đèn Chiếu Xa (Pha) và Đèn Chiếu Gần (Cos)
- Khi nào được phép sử dụng đèn chiếu xa (pha)? Đèn pha, với khả năng cung cấp luồng sáng mạnh mẽ và tầm chiếu xa (trên 100m), là trợ thủ đắc lực nhưng chỉ được phép kích hoạt trên các đoạn đường ngoài khu đô thị, khu dân cư, nơi không có đèn đường công cộng và tối quan trọng là không có xe đi ngược chiều hoặc xe đi ngay phía trước.
- Khi nào bắt buộc phải chuyển sang đèn chiếu gần (cos)?
- Trong khu vực đô thị, đông dân cư: Tuyệt đối cấm sử dụng đèn pha.
- Khi đối đầu với xe đi ngược chiều: Đây là quy tắc vàng của văn hóa giao thông. Ngay khi phát hiện ánh đèn từ phương tiện đối diện (thường từ khoảng cách 150m trở lên), các bác tài phải lập tức chuyển sang đèn cos để không làm lóa mắt họ.
- Khi bám theo xe khác: Luồng sáng mạnh của đèn pha sẽ chiếu thẳng vào gương chiếu hậu của xe phía trước, gây chói mắt và cực kỳ khó chịu cho tài xế. Hãy duy trì khoảng cách an toàn và sử dụng đèn cos.
- Mức phạt khi sử dụng đèn pha sai quy định: Vi phạm các trường hợp trên sẽ bị phạt tiền từ 800.000 đồng đến 1.000.000 đồng.
2. Đèn Sương Mù (Đèn Gầm)
- Công dụng và nguyên tắc sử dụng: Đèn sương mù được thiết kế chuyên biệt để xuyên phá các điều kiện thời tiết cực kỳ xấu. Do đó, các bác tài chỉ nên và chỉ được phép kích hoạt chúng khi di chuyển trong điều kiện sương mù dày đặc, mưa rất to, hoặc các trường hợp tương tự làm giảm tầm nhìn nghiêm trọng (như khói, bụi dày).
- Thói quen lạm dụng – Lỗi cần tránh: Nhiều bác tài có thói quen bật đèn sương mù cùng đèn cos trong điều kiện thời tiết bình thường vào ban đêm với mục đích tăng độ sáng. Hành vi này là sai quy định và có thể gây chói mắt khó chịu cho người đối diện, đặc biệt là các xe gầm thấp. Mặc dù pháp luật chưa có mức phạt cụ thể riêng cho hành vi này như lỗi đèn pha, nhưng việc sử dụng sai mục đích vẫn có thể bị xem xét là hành vi "sử dụng đèn chiếu sáng không đúng quy định" và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông.
3. Đèn Định Vị Ban Ngày (DRL) và Đèn Demi
- Quy định và vai trò: Luật pháp hiện hành không có quy định cụ thể về việc bật/tắt các loại đèn này, bởi DRL thường hoạt động tự động và đèn demi là đèn báo vị trí với công suất thấp. DRL có tác dụng giúp xe khác nhận diện phương tiện của bạn vào ban ngày, còn đèn demi hỗ trợ xác định vị trí xe khi chạng vạng tối hoặc khi đỗ xe ở nơi thiếu sáng.
- Sai lầm tai hại cần tránh: Nhiều dòng xe hiện đại được trang bị dải đèn LED định vị ban ngày (DRL) rất sáng. Một số bác tài lầm tưởng rằng ánh sáng này là đủ và quên không bật đèn cos khi trời bắt đầu tối hoặc đi vào hầm. Đây là một sai lầm cực kỳ nguy hiểm vì DRL hoàn toàn không có chức năng soi đường. Khi trời tối mà chỉ có DRL sáng, tầm nhìn của bạn gần như bằng không và xe phía sau cũng rất khó nhận ra bạn vì đèn hậu không sáng rõ. Hãy luôn nhớ xoay núm điều khiển về chế độ Auto hoặc chủ động bật đèn cos khi trời tối.
III. Hệ Thống Đèn Tín Hiệu và Cảnh Báo
Sử dụng đúng đèn tín hiệu là cách "giao tiếp" hiệu quả và văn minh nhất giữa các phương tiện trên đường, giúp duy trì trật tự và an toàn giao thông.
1. Đèn Xi Nhan (Đèn Báo Rẽ)
- Nguyên tắc sử dụng: Người điều khiển phương tiện phải bật đèn tín hiệu báo rẽ trong các trường hợp sau:
- Chuyển làn đường.
- Rẽ phải, rẽ trái.
- Vượt xe.
- Cho xe chạy vào hoặc đi ra khỏi lề đường.
- Thời điểm kích hoạt chuẩn: Phải bật tín hiệu trước khi bắt đầu thực hiện thao tác chuyển hướng một khoảng cách an toàn cần thiết (khoảng 25-30m trong đô thị, xa hơn trên quốc lộ) để các xe khác có đủ thời gian phản ứng. Chỉ tắt tín hiệu khi đã hoàn thành việc chuyển hướng hoặc chuyển làn.
- Mức phạt: Lỗi không bật xi nhan khi chuyển hướng, chuyển làn là một trong những lỗi phổ biến nhất và có mức phạt tiền từ 400.000 đồng đến 600.000 đồng đối với ô tô.
2. Đèn Báo Nguy Hiểm (Hazard Light / Đèn Ưu Tiên)
Đây là loại đèn thường bị lạm dụng nhất tại Việt Nam. Luật quy định rất rõ các trường hợp được phép sử dụng:
- Khi được phép sử dụng hợp lệ:
- Khi xe gặp sự cố, trục trặc kỹ thuật và buộc phải dừng, đỗ trên đường hoặc di chuyển với tốc độ rất chậm, gây cản trở giao thông.
- Khi dừng, đỗ xe ở những nơi khó quan sát, nguy hiểm (ví dụ: trên đường cao tốc, khúc cua).
- Khi xe đang kéo theo xe khác hoặc được xe khác kéo.
- Trong các trường hợp khẩn cấp cấp cứu hoặc trong đoàn xe ưu tiên (như xe tang, xe cưới có tổ chức, xe cứu hộ đang làm nhiệm vụ...).
- Một số trường hợp được chấp nhận theo thông lệ là khi di chuyển trong điều kiện thời tiết cực xấu, tầm nhìn gần như bằng không (như bão, sương mù dày đặc) để các xe khác dễ nhận diện, nhưng cần cân nhắc kỹ lưỡng để không gây nhầm lẫn.
- Các trường hợp sử dụng sai và bị phạt:
- Đi thẳng qua ngã tư: Đây là thói quen sai lầm và nguy hiểm của rất nhiều tài xế. Việc bật cả hai đèn xi nhan khi đi thẳng làm các phương tiện ở hai hướng còn lại không thể phán đoán được ý định của bạn, rất dễ gây tai nạn.
- Đi qua các đoạn đường giao nhau theo vòng xuyến (đúng ra chỉ cần bật xi nhan hướng rẽ).
- Khi lùi xe trong ngõ hẹp (đúng ra chỉ cần đèn lùi).
- Đỗ xe ở nơi có biển cấm dừng, cấm đỗ (việc bật đèn báo nguy hiểm không làm thay đổi việc bạn đang vi phạm).
- Mức phạt: Hành vi đỗ xe sai quy định có sử dụng đèn báo nguy hiểm vẫn bị xử phạt như bình thường theo lỗi dừng, đỗ sai nơi quy định. Việc sử dụng sai mục đích gây nhầm lẫn tín hiệu cũng có thể bị xem xét xử lý theo lỗi gây mất an toàn giao thông.
